Theo Bộ Công Thương, kim ngạch xuất khẩu giữa Việt Nam và Nga trong năm 2021 đạt 5,5 tỷ USD tăng 13,8% so với năm 2020. Cuộc chiến Nga – Ukraine cũng đã gây ra những ảnh hưởng tiêu cực cho xuất nhập khẩu Việt Nam. Để đối phó với những khó khăn trên, Bộ Công Thương đã đưa ra các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu trong tình hình hiện tại.
“Rất nhiều đơn hàng xuất khẩu nông sản sang Nga của các doanh nghiệp Việt Nam chưa được thanh toán. Mọi giao dịch đều bị chặn đứng. Vừa trải qua thương đau vì dịch Covid-19, giờ gặp cú sốc này đúng là thiệt hại nặng nề…”, ông Phan Minh Thông, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc tập đoàn Phúc Sinh chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn gần đây trên Báo Dân Việt. Cuộc xung đột Nga – Ukraine diễn ra cách xa gần 8.000 km nhưng cũng đã nhanh chóng ảnh hưởng tới một nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam.
Theo Bộ Công Thương, kim ngạch xuất khẩu giữa Việt Nam và Nga trong năm 2021 đạt 5,5 tỷ USD tăng 13,8% so với năm 2020. Trong đó, Nga xuất sang Việt Nam 2,3 tỷ USD, trong khi nhập khẩu trở lại 3,2 tỷ USD. Đối với Ukraine, thương mại hai chiều mới đạt trên 720 triệu USD. Cộng cả hai thị trường này, giá trị hàng hóa dịch vụ trao đổi đang chiếm khoảng trên 1,2% tổng kim ngạch mậu dịch hàng năm của Việt Nam. Con số này tuy còn khiêm tốn nhưng nhìn ở một góc độ khác, Việt Nam đang giữ vị trí số 1 tại Đông Nam Á về kim ngạch thương mại với Nga và là đối tác lớn thứ 6 của Nga trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Cuộc chiến Nga – Ukraine cũng đã gây ra những ảnh hưởng tiêu cực cho xuất nhập khẩu Việt Nam. Ảnh: Shutterstock |
Bộ trưởng Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan đánh giá Nga và Ukraine dù không phải là thị trường lớn nhưng vẫn quan hệ giao thương với Việt Nam ở những mặt hàng nông nghiệp như phân bón, nguyên liệu chăn nuôi… Bên cạnh đó, việc xuất khẩu sang 2 nước này cũng giúp lan toả ra khu vực thị trường liên minh Á – Âu, khu vực Việt Nam đã ký FTA. Do đó, sự đứt gãy này sẽ tác động đến cả những thị trường liên đới khác, liên quan đến các giao dịch thanh toán với các doanh nghiệp. Chưa kể, Việt Nam phải lường trước được những tác động đến vấn đề tỷ giá, ngoại tệ, phương thức thanh toán… do xung đột này gây ra.
Khi cuộc xung đột giữa hai nước xảy ra, các nước phương tây đã tung ra rất nhiều các lệnh trừng phạt đánh thẳng vào kinh tế Nga. Theo Bloomberg, trong phiên giao dịch sáng ngày 28/2, đồng ruble đã giảm xuống mức kỷ lục, có thời điểm giao dịch chỉ ở mức 117,5 ruble đổi lấy 1 USD. Chia sẻ với báo chí về việc đồng tiền của Nga mất giá đến 30% so với 1 tuần trước đó, ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ, Bộ Công Thương cho rằng sức mua của người dân Nga sẽ giảm và việc thị trường này bị trừng phạt nặng nề làm cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam ngại ngần, hạn chế giao dịch trong thời gian tới. Dự báo xuất khẩu thời gian tới của Việt Nam sang Nga sẽ có những sự giảm sút nhất định.
Ví dụ điển hình là thủy sản. VTV đưa tin hiện một số công ty xuất khẩu thủy sản sang Nga đã ngừng mua thủy sản Việt Nam làm nguyên liệu vì các lệnh cấm của phương Tây. Trong khi đó, kim ngạch xuất thủy sang thị trường này đạt 17 triệu USD, còn Ukraine đạt hơn 4 triệu USD.
Hiện một số doanh nghiệp đã giao hàng cho đối tác Nga cũng đang trăn trở về cách thức thanh toán tiền hàng giữa 2 bên khi mà Nga đã bị loại khỏi hệ thống Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT) cùng với sự mất giá mạnh của đồng ruble. Cũng theo ông Tạ Hoàng Linh, một số nhà nhập khẩu tại Nga đã đề xuất ngưng thanh toán tiền hàng trong khoảng 2-3 tuần để chờ đồng tiền ổn định trở lại. Một số doanh nghiệp khác tại Nga cũng cho biết là vẫn sẽ thanh toán tiền bình thường qua hệ thống các ngân hàng chưa bị áp đặt lệnh cấm hay trao đổi hàng hoặc bù trừ bằng chính đồng ruble, hạn chế sử dụng ngoại tệ để tránh biến động tỷ giá. Chính những khó khăn trong việc thanh toán cũng sẽ khiến các nhà xuất khẩu Việt Nam ngại giao dịch với phía Nga. Ông Phan Minh Thông, Tổng giám đốc tập đoàn Phúc Sinh cũng chia sẻ rằng hiện toàn bộ các đơn hàng xuất khẩu cà phê, hồ tiêu, hạt điều trị giá hàng triệu USD của Tập đoàn phải dừng lại do những ảnh hưởng của cuộc chiến.
Mới đây, ba hãng tàu container lớn trên thế giới MSC, Maersk và CMA CGM thông báo tạm dừng vận chuyển hàng hóa đến và đi từ Nga để tuân thủ các lệnh trừng phạt của phương Tây cũng như để đảm bảo an toàn cho nhân viên sau khi Nga mở cuộc tấn công quân sự ở Ukraine. Việc ba hãng tàu lớn này từ chối cập cảng trên lãnh thổ Nga sẽ khiến cho việc lưu thông hàng hóa trở nên khó khăn hơn khi tàu biển là một trong những loại hình vận chuyển giữa các nước với chi phí thấp và trở được nhiều hàng. Khi các hãng tàu từ chối vào Nga sẽ khiến doanh nghiệp phải sử dụng đến những các vận chuyển khác để luân chuyển hàng hóa khiến chi phí và thời gian vận chuyển tăng lên.
Vận chuyển đường hàng không, trong bối cảnh ấy, cũng đang gặp rất nhiều những trắc trở. Mới đây đã có rất nhiều nước đã cấm máy bay Nga bay qua nước mình và Nga cũng đã đóng cửa không phận với máy bay của 36 nước trên thế giới. Điều này vô hình chung đã làm cho các chuyến bay của các nước trên thế giới sẽ phải di chuyển chặng hành trình dài hơn so với trước kia khiến giá cước vận tải cũng sẽ leo thang. Vận chuyển khó khăn cũng sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến xuất khẩu cũng như nhập khẩu tại Việt Nam, không chỉ đến Nga mà con các thị trường khác trên thế giới.
Một trong những tác động lớn của nhất của căng thẳng Nga – Ukraine chính là việc giá dầu đang liên tục tăng. Giá dầu Brent ngày 2/3 là 110,4 USD/thùng, tăng 4,9% so với ngày 1/3. Đây là mức cao nhất trong 7 năm qua. Giá dầu WTI tương lai ở mức 108,7 USD/thùng, tăng 5% so với ngày 1/3 và cũng cao nhất 7 năm. Chính việc giá dầu tăng khiến cho việc nhập nguyên liệu sản xuất đầu vào tăng, làm cho giá thành sản phẩm tăng. Khi sức mua của người Nga hay Ukraine sẽ giảm như dự đoán của ông Vũ Hoàng Linh mà giá thành sản phẩm còn tăng, các sản phẩm của Việt Nam xuất khẩu sẽ khó tiêu thụ hơn trong thời gian tới.
Để đối phó với những khó khăn trên, chiều 2/3, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã chủ trì cuộc họp với các đơn vị để bàn các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu trong tình hình hiện tại. Từ những khó khăn trên, ông Nguyễn Hồng Diên đã yêu cầu các đơn vị cần chủ động, kịp thời nắm bắt tình hình để tham mưu đề xuất các biện pháp điều hành của Bộ và Chính phủ. Trong đó, Vụ Thị trường châu Âu, châu Mỹ cần kết nối chặt chẽ với hệ thống thương vụ Việt Nam tại thị trường nước ngoài, kết nối trực tiếp với các đơn vị ngoại giao của Việt Nam tại nước ngoài và cơ quan thương vụ nước ngoài tại Việt Nam để theo dõi nắm bắt, cập nhật thường xuyên, liên tục tình hình.
Bên cạnh đó, các đơn vị cần theo dõi sát biến động cung cầu các mặt hàng chiến lược nhạy cảm, kịp thời có biện pháp điều hành phù hợp, tận dụng được cơ hội về giá để sản xuất, xuất khẩu và đảm bảo cung cầu cho thị trường trong nước; đẩy mạnh khai thác hiệu quả các FTA đã ký với các quốc gia, lãnh thổ, đặc biệt là FTA với Liên minh kinh tế Á-Âu; các nước khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, đa dạng hoá thị trường xuất khẩu, nhập khẩu, đảm bảo luồng hàng hoá xuất nhập khẩu được lưu thông thông suốt, tiếp tục tăng cường cải cách hành chính, triển khai các giải pháp tạo thuận lợi hoá thương mại, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu.
Tại hội nghị, ông Diên đề nghị Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương trong việc đánh giá, dự báo tình hình một cách kịp thời chính xác, cùng nhau tìm giải pháp ổn định sản xuất và cung ứng cho thị trường trong nước đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu hàng hoá nông nghiệp. Đặc biệt, chú trọng trao đổi, đàm phán với các nước để đưa hàng nông thuỷ sản của Việt Nam vào các thị trường; tiếp tục khai thác tốt thị trường truyền thống; tiếp cận các thị trường mới; kịp thời tháo gỡ khó khăn, ách tắc trong xuất khẩu nông lâm thuỷ sản đến các thị trường.
Bộ trưởng cũng đề nghị các bộ ngành hữu quan, cấp ủy chính quyền các địa phương (Tài chính, Giao thông, Công an, Ngoại giao…) phối hợp, tạo điều kiện để việc sản xuất, lưu thông phân phối hàng hóa trong nước cũng như xuất nhập khẩu hàng hóa ra thị trường nước ngoài thuận lợi trong thời gian tới. Cùng với đó, ông Diên cũng đề nghị Ngân hàng Nhà nước sớm có hướng dẫn các doanh nghiệp tham gia hoạt động xuất khẩu các hình thức thanh toán cũng như có khuyến cáo các biện pháp phòng ngừa rủi ro trong thanh toán khi giao kết hợp đồng và các khâu thanh toán.
Việt Hưng / Người Đồng Hành