Tổng thống Joe Biden rời Nhà Trắng khi nền kinh tế Mỹ vững mạnh, thị trường việc làm đạt được những thành tựu lịch sử, lạm phát được kiềm chế mà không gây ra suy thoái, đặt nền tảng cho phát triển trong tương lai.
Đi kèm với những thành tựu trên là nợ quốc gia cao hơn, thâm hụt thương mại lớn hơn và chi phí nhà ở, chăm sóc sức khỏe, giáo dục đại học và chăm sóc trẻ em cao hơn, và đương nhiên chi phí sinh hoạt cũng ở mức cao.
“Nợ công 36.000 tỷ USD là gánh nặng đáng kể cho tăng trưởng kinh tế trong tương lai, cũng là gánh nặng cho phúc lợi của con cháu chúng ta, vì đó là một thanh kiếm rất, rất lớn treo lơ lửng trên đầu chúng”, theo ông Andreas Hauskrecht, giáo sư lâm sàng về kinh tế kinh doanh và chính sách công tại Trường Kinh doanh Kelley thuộc Đại học Indiana.
Mặc dù hầu hết các nhà kinh tế đều đồng ý rằng ông Biden không phải chịu trách nhiệm về lạm phát, nhưng tình trạng giá cả tăng mạnh kéo dài nhiều năm đã ảnh hưởng nặng nề đến người dân Mỹ và cuối cùng đã phủ một đám mây đen lên nhiệm kỳ tổng thống của ông.
Việc làm
Thị trường lao động dưới thời chính quyền ông Joe Biden thực sự mang tính lịch sử.
Theo dữ liệu của Cục Thống kê Lao động (BLS) có từ năm 1939, tính đến tháng 12/2024, nền kinh tế Mỹ đã tạo thêm việc làm trong 48 tháng liên tiếp, ngang bằng với giai đoạn tăng trưởng việc làm dài thứ hai từng được ghi nhận.
Theo số liệu của BLS, tính đến thời điểm hiện tại, nền kinh tế Mỹ đã tăng thêm 16,6 triệu việc làm từ tháng 2/2021 (tháng đầu tiên trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Biden) đến tháng 12/2024.
Mặc dù đã mất gần 22 triệu việc làm vào tháng 3 và tháng 4/2020, nhưng nhờ các biện pháp cứu trợ và phục hồi lớn, Mỹ đã bổ sung hơn 12 triệu việc làm từ tháng 5 đến tháng 12/2020, và tới tháng 6/2022, Mỹ đã vượt qua tổng số việc làm trước đại dịch.
Kể từ đó, nền kinh tế đã tăng thêm 7,6 triệu việc làm, hoặc gần 240.000 việc làm mỗi tháng, dữ liệu của BLS cho thấy. Kể từ năm 1939, mức tăng việc làm hàng tháng trung bình là 125.000.
Làn sóng nhập cư gia tăng trong những năm gần đây được cho là đã làm hạ nhiệt thị trường lao động đang sôi động, góp phần nâng cao năng suất và làm chậm lại sự suy giảm về mặt cấu trúc của lực lượng lao động bản địa (do tỷ lệ sinh thấp và dân số già hóa).
Tỷ lệ thất nghiệp thấp
Khi số lượng việc làm tăng vọt, tỷ lệ thất nghiệp đạt mức thấp nhất trong gần 54 năm là 3,4% vào tháng 1/2023.
Công bằng mà nói, tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ đã đạt mức thấp nhất trong nửa thế kỷ là 3,5% trong nhiệm kỳ đầu tiên của chính quyền ông Donald Trump; nhưng khi ông Biden nhậm chức, tỷ lệ thất nghiệp là 6,8%.
Trong thời gian ông Biden tại nhiệm, tỷ lệ thất nghiệp đã ở mức dưới 4% trong 27 tháng, một chuỗi chưa từng thấy kể từ khi cố Tổng thống Lyndon B. Johnson tại nhiệm, vào giữa những năm 1960.
Khoảng cách tiền lương và việc làm giữa người lao động da đen và da trắng đã thu hẹp xuống mức kỷ lục trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Biden. Ngoài ra, dữ liệu của BLS cho thấy tỷ lệ thất nghiệp của người da đen đã đạt mức thấp nhất mọi thời đại là 4,8% vào tháng 4/2023.
GDP
Ông Biden sẽ chuyển giao một nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng ở mức lành mạnh. Tổng sản phẩm quốc nội thực tế, thước đo rộng nhất về sản lượng kinh tế, đã tăng trưởng ở mức 3,1% hằng năm trong quý III năm ngoái, theo dữ liệu từ Bộ Thương mại Mỹ.
Điều khiến nền kinh tế Mỹ tiếp tục chuyển động là chi tiêu tiêu dùng mạnh mẽ, ngay cả khi đối mặt với lạm phát cao và lãi suất cao nhằm chống lại những đợt tăng giá đó. Người tiêu dùng tiếp tục thúc đẩy nền kinh tế, được hỗ trợ bởi thị trường lao động vững mạnh; dòng tiền lương tăng mạnh hơn bình thường ổn định; và trong một số trường hợp, các khoản đệm tài chính tích lũy trong thời kỳ “bùng nổ tái cấp vốn” của đại dịch.
Tiền lương đã tăng nhanh hơn lạm phát trong 19 tháng liên tiếp; tuy nhiên vẫn ở mức thấp hơn một chút so với mức trước đại dịch.
Theo Viện Chính sách Kinh tế, tăng trưởng GDP thực tế và GDP bình quân đầu người đều đạt tốc độ nhanh nhất trong quá trình chuyển giao chính quyền tổng thống kể từ năm 2000.
Chi phí sinh hoạt
Lạm phát cao được coi là một thất bại của chính quyền ông Biden.
“Đợt lạm phát cao là sự kiện chỉ xảy ra một lần trong một thế hệ, xuất phát từ đại dịch chỉ xảy ra một lần trong một thế kỷ và không chỉ xảy ra ở Mỹ. Do đó, thật không công bằng khi ông Biden phải gánh chịu toàn bộ trách nhiệm”, ông Dean Baker, nhà kinh tế học và đồng sáng lập Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (CEPR), nhận định.
Tuy nhiên, trong số nhiều nguyên nhân (bao gồm sự gián đoạn chuỗi cung ứng, sự thay đổi về nhu cầu và mô hình chi tiêu cũng như chiến sự Nga-Ukraine), một số nhà kinh tế học nổi tiếng cho biết các gói tài chính khổng lồ được thông qua dưới thời Tổng thống Trump và Biden đã thúc đẩy lạm phát.
Giá cả của hầu hết mọi thứ đều tăng đáng kể, gây ảnh hưởng nặng nề đến người dân Mỹ, đặc biệt là những người sống dựa vào đồng lương hàng tháng.
Theo dữ liệu Chỉ số giá tiêu dùng của BLS tính đến tháng 12/2024, giá cả các mặt hàng và dịch vụ thường được mua cao hơn 20,5% so với tháng 2/2021, tháng đầu tiên ông Biden nhậm chức. Giá hàng tạp hóa cao hơn 22,6% so với tháng 2/2021, mức cao nhất kể từ năm 1982 trong cùng kỳ.
Để ứng phó với tình trạng giá cả tăng nhanh, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã thực hiện một trong những chính sách thắt chặt tiền tệ mạnh mẽ nhất trong lịch sử, đưa lãi suất lên mức cao nhất trong 23 năm qua.
Nhà ở
Lãi suất cao khủng khiếp đã lan rộng khắp nền kinh tế trong nỗ lực được tính toán nhằm kìm hãm nhu cầu, nhưng lại làm trầm trọng thêm vấn đề khả năng chi trả nhà ở tại Mỹ. Mối lo ngại về chi phí nhà ở đã có từ trước thời TT Biden, nhưng các vấn đề đã trở nên trầm trọng hơn trong bốn năm qua do đại dịch, lạm phát và lãi suất.
Tính đến quý III/2024, giá bán trung bình của một ngôi nhà gia đình đơn lẻ là 420.400 USD, dữ liệu điều tra dân số cho thấy. Con số này cao hơn 18% so với quý I/2021, mức giá tăng đột biến do hoạt động tăng đột biến chưa từng có trong thời kỳ đại dịch và tiếp tục được thúc đẩy bởi lãi suất thấp trong thời gian phong tỏa. Giá bán trung bình tăng 5% trong khung thời gian tương đương trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.
Theo Freddie Mac, lãi suất trung bình cho khoản thế chấp cố định 30 năm tiêu chuẩn là 7,04% vào tuần trước. Lãi suất thế chấp dự kiến sẽ duy trì ở mức trên 6% trong hai năm tới.
Tình trạng thiếu hụt nhà ở có sẵn đã là vấn đề tồn tại lâu dài đối với thị trường nhà ở. Freddie Mac ước tính mức thiếu hụt là 3,7 triệu căn. Lượng nhà ở tồn kho đã tăng vào năm 2024; cộng với việc chính quyền Biden đã công bố tuần trước về việc tăng tài trợ để xây dựng thêm nhà ở cũng như củng cố các biện pháp bảo vệ cho người thuê nhà.
Cơ sở hạ tầng, năng lượng sạch, sản xuất
Một trong những điều thành công nhất trong nhiệm kỳ của ông Biden là một loạt các chiến thắng lập pháp toàn diện được thiết kế để đổ tiền vào việc xây dựng lại cơ sở hạ tầng của quốc gia, mở rộng năng lực công nghệ sạch và củng cố sản xuất trong nước ở các lĩnh vực quan trọng như sản xuất chip.
Tựu chung, các luật này được thiết kế để định hình lại các trụ cột chính của nền kinh tế Mỹ trong thập kỷ tới.
Mỗi luật đều được thiết kế để triển khai các nguồn lực liên bang đáng kể: Kế hoạch Cứu trợ Mỹ, gói cứu trợ kinh tế Covid-19 trị giá 1.900 tỷ USD được ký vào tháng 3/2021; Luật Cơ sở hạ tầng Lưỡng đảng trị giá 1.200 tỷ USD; Đạo luật CHIPS và Khoa học, luật trị giá 200 tỷ USD nhằm thúc đẩy sản xuất chip của Mỹ; và Đạo luật Giảm lạm phát, dự luật trị giá 750 tỷ USD về chăm sóc sức khỏe, thuế và khí hậu.
Tổng cộng, hơn 4.000 tỷ USD đã được cam kết chi cho đầu tư, chi tiêu và tín dụng thuế.
Sự tăng vọt của Phố Wall
Trong suốt thời kỳ TT Biden, cổ phiếu Mỹ đã ghi nhận mức tăng mạnh, làm giàu cho các tài khoản hưu trí và mang lại lợi nhuận lớn cho các nhà đầu tư.
Từ lễ nhậm chức của ông Biden vào ngày 20/1/2021 đến ngày 16/1/2025, chỉ số S&P 500 có tổng lợi nhuận (bao gồm cả cổ tức) là 63,77%, theo S&P Dow Jones Indices.
Trong hai năm cuối của nhiệm kỳ tổng thống Biden, S&P 500 đã ghi nhận mức tăng trưởng hàng năm liên tiếp trên 20% lần đầu tiên kể từ cuối những năm 1990.
Chỉ số Dow Jones cũng tăng vọt. Sau khi mất 8,78% vào năm 2022, chỉ số này đã tăng 13,7% vào năm 2023 và 12,88% vào năm 2024, đóng cửa trên mức 45.000 lần đầu tiên vào tháng 12/2024.
Mặc dù chương trình nghị sự của tổng thống chắc chắn có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế, nhưng thị trường chứng khoán Mỹ lại là một thị trường độc lập và không biến động dựa trên người đang tại nhiệm.
Tuy nhiên, thị trường chứng khoán thường được coi là thước đo sức khỏe của nền kinh tế và hoạt động của thị trường trong nhiệm kỳ tổng thống có thể ảnh hưởng đến nhận thức về thành công hay thất bại.
Lịch sử cho thấy thị trường thường hoạt động tốt dưới thời các tổng thống đảng Dân chủ và điều đó một lần nữa được chứng minh là đúng dưới thời Tổng thống Joe Biden.
Theo CNN
