Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Đại diện Thương mại Jamieson Greer ngày 15/10 lên án Bắc Kinh sử dụng đất hiếm như một “đòn bẩy quyền lực toàn cầu”, cảnh báo rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới của Trung Quốc có thể buộc Mỹ và các nước khác phải “tách rời” khỏi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
“Hành động gây sức ép kinh tế với toàn thế giới”
Tại cuộc họp báo ngày 15/10, các quan chức chính quyền Mỹ nhấn mạnh rằng Washington “liên tục theo dõi sự kiểm soát của Trung Quốc trong lĩnh vực đất hiếm và vật liệu đất hiếm”, coi đây là một trong những đòn bẩy kinh tế có ảnh hưởng sâu rộng nhất hiện nay.
Đại diện Thương mại Jamieson Greer nhấn mạnh rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc, dự kiến có hiệu lực từ tháng 12 tới, sẽ gây tác động toàn cầu.
“Trung Quốc từng thực hiện một số hành động trả đũa thương mại với Mỹ, châu Âu, Canada, Úc và nhiều nước khác trong những năm gần đây, nhưng động thái lần này vượt xa khái niệm ‘trả đũa tương xứng’. Đây là một hành động gây sức ép kinh tế với toàn thế giới”, ông nhấn mạnh.
Ông Greer và ông Bessent cho biết Washington đang yêu cầu Bắc Kinh hủy bỏ kế hoạch thực thi các biện pháp này, đồng thời cảnh báo rằng chính sách mới của Trung Quốc đang trao cho nước này quyền kiểm soát sâu rộng đối với nền kinh tế và chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
“Điều này không chỉ ảnh hưởng đến các hệ thống trí tuệ nhân tạo và sản phẩm công nghệ cao, mà còn lan sang những mặt hàng tiêu dùng phổ thông như ô tô, điện thoại thông minh và thậm chí cả thiết bị gia dụng”, ông Greer nói thêm.
Khi được phóng viên Edward Lawrence của FOX Business hỏi liệu có thể xây dựng một mối quan hệ kinh tế tích cực với Trung Quốc hay không, Đại diện Thương mại Greer trả lời: “Chắc chắn là có. Bộ trưởng Thương mại trong một cuộc họp gần đây với phía Trung Quốc đã nói rằng: ‘Đây là lần cuối cùng chúng tôi muốn bàn về vấn đề đất hiếm’. Nhưng thật không may, phía Trung Quốc dường như không nghĩ vậy.”
Ông Greer cho biết thêm: “Trên thực tế, vẫn có rất nhiều lĩnh vực mà hai nước có thể hợp tác thương mại. Tuy nhiên, cán cân thương mại hiện nay mất cân đối nghiêm trọng, và cần phải được điều chỉnh. Như Bộ trưởng đã nói, tồn tại rất nhiều vùng rủi ro tiềm ẩn trong mối quan hệ kinh tế song phương”.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Bessent cảnh báo Bắc Kinh rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu toàn diện mới của Trung Quốc đối với đất hiếm và khoáng sản quan trọng có thể buộc Mỹ và các quốc gia khác phải “tách khỏi” nền kinh tế Trung Quốc. “Nếu Trung Quốc muốn trở thành một đối tác không đáng tin cậy của thế giới, thì thế giới sẽ phải tách rời”, ông nói.
Trung Quốc phản pháo, Washington bác bỏ
Căng thẳng giữa hai nền kinh tế leo thang nhanh chóng vào cuối tuần trước sau khi Trung Quốc tuyên bố mở rộng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm vào ngày 9/10.
Bắc Kinh đã công bố cơ chế kiểm soát xuất khẩu đối với đất hiếm và các khoáng sản chiến lược, yêu cầu các công ty nước ngoài phải xin giấy phép nếu sản phẩm của họ, dù chỉ chứa một lượng nhỏ những nguyên liệu này, muốn được xuất khẩu khỏi Trung Quốc.
Động thái này ngay lập tức vấp phải sự phản đối gay gắt từ Mỹ và nhiều quốc gia khác, cho rằng đây là bước đi có thể gây rối loạn chuỗi cung ứng toàn cầu, trong bối cảnh Trung Quốc đang thống trị ngành công nghiệp đất hiếm.
Ngay sau đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cảnh báo sẽ áp đặt thuế quan 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc cùng nhiều biện pháp đối phó khác, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/11 nếu Bắc Kinh không thay đổi lập trường.
Phía Bắc Kinh lý giải rằng các biện pháp kiểm soát đất hiếm là phản ứng đối với các lệnh trừng phạt của Mỹ nhắm vào doanh nghiệp Trung Quốc kể từ sau vòng đàm phán thương mại thứ 4 giữa hai bên diễn ra tại Madrid tháng trước. Tuy nhiên, Washington đã bác bỏ lập luận này, cho rằng Bắc Kinh đã lên kế hoạch cho động thái này từ lâu và đây không phải là hành động đáp trả tức thời.
Dù căng thẳng leo thang, Bộ trưởng Tài chính Mỹ cho biết ông vẫn kỳ vọng Tổng thống Trump sẽ gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc vào ngày 29/10, nhân dịp hai nhà lãnh đạo cùng dự Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC).
Nhiều chuyên gia cho rằng Bắc Kinh đang tính toán chiến lược, hy vọng việc áp đặt chương trình kiểm soát xuất khẩu đất hiếm có thể buộc Mỹ phải xem xét nới lỏng hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn và công nghệ chip – lĩnh vực mà Washington đang duy trì các biện pháp siết chặt.
Từ đầu năm, Mỹ và Trung Quốc đã nhiều lần gia hạn thời hạn áp thuế kể từ khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn thương mại tạm thời. Tuy nhiên, khung thời gian 90 ngày hiện tại sẽ hết hạn vào giữa tháng 11, khiến nguy cơ bùng phát một cuộc đối đầu thương mại toàn diện mới ngày càng hiện hữu.
Nếu Trung Quốc tiến hành thực thi cơ chế kiểm soát đất hiếm trong tháng 12 như kế hoạch, giới phân tích cảnh báo chuỗi cung ứng toàn cầu có thể đối mặt cú sốc nghiêm trọng nhất trong nhiều năm qua, đe dọa các ngành công nghiệp từ chip bán dẫn, xe điện, năng lượng sạch cho đến quốc phòng.
