1.
Phim Kiều @ của Đạo diễn Đỗ Thành An “lấy cảm hứng chính” từ Truyện Kiều để biên kịch và kể nên câu chuyện thời đại: xã hội, gia đình và thân phận người phụ nữ. Kiều @ không phải là kịch bản phóng tác, kịch bản chuyển thể, hơn nữa, kịch bản này còn lấy cảm hứng từ các tác phẩm phái sinh khác từ Truyện Kiều.
Kiều @ là cách sáng tác tác phẩm từ chất liệu, nhân vật, tình tiết, chi tiết… có trong những tác phẩm nguồn gốc dựa vào Truyện Kiều đã ra đời trước đó. Việc “lấy cảm hứng” cho phép tác giả tự do hơn, nếu so với việc chuyển thể hoặc phóng tác; thoải mái hơn, tự do hơn trong việc kể nên câu chuyện theo cách nhìn của riêng mình. Không có quy định nào, hoặc định nghĩa nào về việc phải lấy cảm hứng từ một tác phẩm duy nhất. Và thực tế sáng tác cũng cho thấy việc lấy cảm hứng từ những tác phẩm, điển cố, điển tích… đó còn là sự kế thừa có chọn lọc và làm nên những sản phẩm, tác phẩm có chiều sâu hơn, phù hợp với thời đại hơn.
Kiều @ kể về cuộc đời của nhân vật chính tên Hương qua linh hồn tạm thoát xác của chính em ruột mình – Phấn. Trong tiềm thức của một người đã chết, trong sự oan ức, tức tưởi, linh hồn của Phấn tìm ngược về quá khứ để tìm hiểu nguyên nhân vì sao chị gái mình – Hương – lại đẩy mình tới chỗ chết…
Hương (Hoa hậu Phan Thị Mơ thủ vai), một cô gái nông thôn rời quê lên thành phố học tập, được sống trong cái đủ đầy choáng ngợp của xe hơi, nhà lầu… mà “người yêu” mang tới và ngỡ gặp được “chân ái” đầu đời. Nhưng Định (Trần Trung), một tên chuyên lừa tình và kinh doanh trên thân xác phụ nữ đã đẩy cô trở thành món đồ giải xui cho các đại gia trong biệt danh Hương Lucky. Tưởng rằng sẽ bế tắc trong những kiềm kẹp của Định, nhưng sau đó cô đã gặp được Tùng (Mạnh Lân), một bác sĩ yêu cô và hứa hẹn sẽ nên đôi. Tuy nhiên sự xuất hiện của Định sau 3 năm ngồi tù đã buộc Hương phải xa Tùng. Đồng thời vì để tránh điều tiếng cho gia đình và giải cứu em gái Phấn (Cao Thái Hà) khỏi những trò bẩn thỉu của Định, Hương chua xót quay lại làm gái “ngành”. Sống trong nhà cao cửa rộng, đủ đầy, cha mẹ, em gái được sống tốt nhờ tiền Hương gửi về nhưng bi kịch rồi cũng tới khi cha mẹ cô đau đớn hiểu được mọi việc. Mẹ mất bởi cú sốc đó, gia đình chối bỏ, Hương trở lại thành phố thực hiện kế hoạch trả thù Định và bao bọc cô em gái non nớt sống trong nỗi oán hận chị gái cố cướp đi tình yêu của mình. “Tình chị duyên em” càng khiến cô đau đớn hơn khi Tùng và Phấn trong lúc say rượu đã mang thai và thành đôi. Oan trái, cạm bẫy cứ giăng sẵn trên đường đời và trói siết lấy cô, Hương quyết định giết Định và chấm dứt sự ê chề của cuộc đời mình… Hương tự vẫn và ướp xác mình: trái tim cô tiếp tục nhịp đập trong cơ thể Phấn, đôi mắt cô có trong đôi mắt cha cô….
2.
Trong bối cảnh hội nhập toàn diện, điện ảnh Việt Nam không nằm ngoài quy luật cạnh tranh và đương đầu khó khăn. Cơ hội kiếm bộn tiền của những hãng phim tư nhân cũng đi kèm với trắng tay khuynh gia bại sản bởi họ dám đánh cược và chơi sòng phẳng trong sân chơi nghệ thuật. Điện ảnh Việt Nam nói chung luôn cần những đóng góp, chia sẻ đúng đắn, công tâm, có chuyên môn, vì sự phát triển chung của nghệ thuật điện ảnh. Kiều @ sẽ thay đổi “khẩu vị” của khán giả về phim điện ảnh khi sử dụng kỹ thuật một cú máy (one shot) để truyền tải được nội dung kịch bản và thông điệp phim. Tuy nhiên với độ khó của kỹ thuật này và để phù hợp với khả năng, đạo diễn Đỗ Thành An lựa chọn kỹ thuật cú máy tiếp diễn (continuous shot), tức là tạo thành một cú máy khi xong hậu kỳ. Những kỳ công, khổ cực, tốn kém cho kỹ thuật one shot xin để cho những khán giả là nhà chuyên môn nhận định và đóng góp.
Đạo diễn Đỗ Thành An chia sẻ: “ Tôi làm Kiều @ khi quyết định đưa thêm kỹ thuật mới vào phim điện ảnh, bạn bè cản tôi bởi họ biết nó mạo hiểm. Nhưng nếu cứ nằm trong vùng an toàn mãi điện ảnh sẽ nhàm chán. Và Kiều @ đã ra rạp, lúc này nó giống như một trái sầu riêng, người thích mùi vị của nó thì thấy ngon, còn người không thích bảo rằng nó thối. Ngon hoặc không ngon đó là khẩu vị của mỗi người, tôi không có quyền phán xét. Đặc biệt với người làm nghệ thuật, những đóng góp đa chiều rất quý báu với tôi để làm tốt những sản phẩm sau. Nhưng tôi sẽ trân trọng hơn những nhận xét đúng và vị nghệ thuật. Trước khi phim ra rạp, nhạc sĩ Đức Trí đã tiên lượng, phim của tôi sẽ đứng trước hai làn sóng khen – chê cực đỉnh. Bản thân tôi đứng vai trò đạo diễn nhiều phim, nên tôi nghĩ những cái mới cần có thời gian để khán giả hiểu và đón nhận”
3.
Để rộng đường dư luận, xin trích dẫn một vài ý kiến trong buổi lễ ra mắt phim Kiều @.
NSND Lê Tiến Thọ (Nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch):
“Trong sự bùng nổ thông tin, thời đại 4.0, Đỗ Thành An đã cho ra đời bộ phim Kiều @ đó là một cố gắng lớn mà không phải ai cũng làm được. Với lối quay một cú máy (one shot) đầy mới mẻ và táo bạo, là yếu tố tiên phong trong nghệ thuật dàn dựng, phim cho thấy sự tìm tòi, sáng tạo, khám phá ra những hướng đi mới đầy xung lực. Đây cũng là chất xúc tác để ê-kíp làm phim sáng tạo và làm giàu cho bộ môn nghệ thuật thứ bảy. Vì ê-kíp làm phim này luôn nhận thức: Chỉ có sáng tạo ra những bộ phim có chất lượng nghệ thuật cao thì điện ảnh Việt Nam mới có hy vọng gắn tên mình vào bản đồ điện ảnh thế giới, điều mà lâu nay giới điện ảnh Việt Nam vẫn luôn khát khao vươn tới. Tác phẩm mới ra đời, khán giả sẽ có nhiều cảm nhận khi tiếp xúc với hình tượng nhân vật mà ê-kíp làm phim gửi gắm. Trong bối cảnh đầy khó khăn của đại dịch Covid-19, Đỗ Thành An đã bỏ nhiều công sức và tâm huyết trong bộ phim Kiều @ là việc làm rất trân trọng”
Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Hà (Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh):
“Đoàn làm phim đã tổ chức buổi ra mắt rất trang trọng tại một địa điểm đặc biệt là Nhà hát Lớn ở Hà Nội. Điều này chứng sự trân trọng của đoàn làm phim đối với khán giả. Phim Kiều @ chọn một cách tiếp cận rất khó, nhưng đạo diễn đồng thời là tác giả kịch bản đã quyết tâm làm đến cùng.”
Nhà sử học Dương Trung Quốc (Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam):
“Tôi với tư cách là người xem phim thì cảm nhận được ngay tính hấp dẫn của phim. Tính hấp dẫn không chỉ phù hợp với đời sống hiện đại. Mà quan trọng nhất tính hấp dẫn của nó muốn nói lên những vấn đề hiện đại. Câu chuyện của Kiều mà Nguyễn Du sáng tác cách đây 2 thế kỷ cũng là nối tiếp câu chuyện của nhân loại mà thôi – của Thanh Tâm Tài Nhân nói về đời Gia Tĩnh triều Minh. Nhưng chúng ta vẫn cảm thấy nó sống như ngày hôm nay và chắc ở tương lai vô định, nó vẫn còn là những cái bi kịch của xã hội trong quá trình phát triển. Nhưng cái hay của bộ phim này là nói lên được cái thần của Truyện Kiều. Dù trong thời đại nào chúng ta cũng sẽ có những bi kịch của nó, nhưng trong bi kịch, nó vẫn sáng lên những tấm gương từ những con người – những con người nạn nhân của những bi kịch ấy. Những vấn đề ấy là những thông điệp hết sức nhân văn, hết sức lành mạnh, thậm chí nói như ngôn ngữ hôm nay là hết sức tích cực, nó dạy chúng ta rất nhiều điều. Vì thế tôi nghĩ rằng bộ phim này không chỉ đến với giới trẻ, mà với tất cả người Việt Nam gắn bó với Truyện Kiều bằng những thông điệp mới, những cách nhìn mới và điều đó tôi thấy chính là thành công lớn nhất của bộ phim.”
Nhà thơ – Nhà biên kịch Nguyễn Thị Hồng Ngát (nguyên Phó Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam)
“Rất cảm động. Phải nói là hôm nay xem một bộ phim hơn hai tiếng mà mọi người rất là thích. Trước hết là mọi người thấy hấp dẫn. Nói về kịch bản thì tôi thấy là viết rất khéo, chuyện đời xưa nhưng lại nói về người hôm nay với vấn đề rất nóng hổi. Nếu như không mượn tứ của Kiều thì rất là khó đưa lên màn ảnh. Nhưng mà tôi thấy trước hết khen đến biên kịch, vì tôi là nghề biên kịch, viết rất khéo và rất biết đưa những câu thơ của Nguyễn Du vào những trường đoạn rất đúng. Giữa những cái hiện đại và cái cổ điển. Cả về văn học, và cách xử lý của đạo diễn. Những chỗ không cần thì máy lia rất nhanh. Tôi rất sợ lúc đầu, những trường đoạn đầu tôi có bảo: Nếu phim cứ nhanh suốt như thế này thì xem choáng quá bởi vì cũng nhiều chỗ cần phải lắng lại. Nhưng rất may, càng về sau thì những đoạn cần thiết đạo diễn đã lắng và rất đủ để cho người xem tĩnh lại để cảm nhận những cái khúc mắc trong nhân vật.”
Hương An / Điện Ảnh