Cựu thượng nghị sĩ Mỹ Bob Kerrey được lựa chọn làm chủ tịch HĐQT ĐH Fulbright. Nhưng lựa chọn này là điều khó hiểu khi ông từng tham gia vụ thảm sát đẫm máu ở Việt Nam năm 1969.
Trong cuộc họp báo trao giấy phép thành lập của ĐH Fulbright hôm 25/5, khi Zing.vn hỏi cựu thượng nghị sĩ Bob Kerrey rằng ông “có hối hận” về cuộc thảm sát năm 1969 tại Thạnh Phong (huyện Thạch Hoà, Bến Tre), ông Kerrey chỉ trả lời một câu rất ngắn: “Có.”
Khi được hỏi thêm, Kerrey, một cựu lính đặc nhiệm SEALs của Hải quân Mỹ trong chiến tranh, chỉ nói: “Tôi không bình luận gì thêm ngoài những gì đã nói trước đó trên báo.”
Cuộc họp báo đúng ra sẽ là một ngày vui vẻ nhưng không khí chùng xuống sau câu hỏi đó. Kerrey, cựu thượng nghị sĩ của bang Nebraska và từng là ứng viên chạy đua vào vị trí tổng thống Mỹ năm 1992, lúng túng và cúi gằm sau câu hỏi.
Tôi xin lỗi người Việt một lần nữa
Trong email trả lời Zing.vn hôm 29/5, cựu TNS Bob Kerrey, viết: “Tôi đã xin lỗi người Việt về những gì tôi gây ra trong chiến tranh và giờ tôi xin lỗi lại một lần nữa. Một cách chân thành và cùng những nỗi đau của ký ức mãi mãi ám ảnh, tôi xin lỗi những người mà tôi đã gây hại tới.”
“Nhưng một lời xin lỗi sẽ luôn là không đủ. Nó giống như món súp cá mà thiếu con cá vậy. Vì thế, tôi cố gắng giúp người Việt mỗi khi có thể. Như đóng góp chấm dứt đạo luật TWEA (coi Việt Nam như nước thù địch), bình thường hoá quan hệ, ủng hộ đàm phán BTA, và đặc biệt là ủng hộ nỗ lực cải thiện hệ thống giáo dục Việt Nam thông qua chương trình Fulbright.”
“… Những đau đớn và chịu đựng tôi gây ra vào năm 1969 sẽ không bao giờ biến mất. Nó sẽ không chấm dứt chỉ vì tôi xin lỗi. Nhưng có trốn chạy, bằng việc tránh né Việt Nam hay tránh né người Việt, thì nó cũng sẽ không mất đi. Chúng ta đang tạo dựng hoà bình và điều này đồng nghĩa với việc đối mặt với nó một cách thẳng thắn giống như chúng ta đối mặt với tương lai.”
Cuộc thảm sát đẫm máu
Trong chiến tranh Việt Nam, Kerrey là một đại uý hải quân và từng tham gia một trong những vụ thảm sát đẫm máu ở xã Thạnh Phong của Bến Tre vào năm 1969 khiến nhiều phụ nữ và trẻ em thiệt mạng.
Mọi việc được giấu kín vì báo cáo của Kerrey và đồng đội chỉ nói “tiêu diệt 21 Việt Cộng” và phá huỷ hai căn nhà. Mọi việc chỉ được hé lộ sau loạt bài điều tra của New York Times và chương trình truyền hình “60 Minutes II” nổi tiếng của đài CBS vào năm 2001.
Các con số và thông tin vụ việc có khác nhau, nhưng điều chắc chắn là vào đêm 13/2/1969, Kerrey cùng đồng đội sát hại ít nhất 13 phụ nữ và trẻ em. Bài điều tra năm 2001 của New York Times nói đó là một chiến dịch tàn bạo, đẫm máu.
Đầu năm 1969, trung đội SEALs của Kerrey được điều tới Việt Nam. Kerrey được coi là một chỉ huy đầy nhiệt huyết, sẵn sàng chiến đấu quyết liệt. Hải quân Mỹ khi đó tham gia vào chiến dịch Phượng Hoàng nhằm tìm diệt lãnh đạo lực lượng kháng chiến.
Tình báo Mỹ và chính quyền Sài Gòn khi đó báo có lãnh đạo cao cấp của mặt trận giải phóng ở Thạnh Phong và bí thư xã đang chuẩn bị họp ở khu vực. Ngay lập tức, trưởng thôn và bí thư ở đây được đưa vào tầm ngắm của Kerrey.
Ngôi làng nhỏ ven biển
Thạnh Phong là một làng nhỏ với khoảng 75-150 người, nằm ngay bờ biển. Ngôi làng quá nhỏ, không có trường học mà chỉ có 4-5 cụm nhà nhỏ trải trên một khoảng tầm 500 m dọc bờ biển.
Ngày 13/2/1969, theo báo cáo của lực lượng SEALs, trung đội của Kerrey tiến vào làng Thạnh Phong, lục soát trong 2 cụm nhà, “tra hỏi 14 phụ nữ và trẻ em” để tìm bí thư làng. Họ rời đi khỏi làng ngày hôm sau. Theo New York Times, việc Kerrey đã tới đây chứng tỏ trung đội này biết rất rõ tình hình ở làng trước khi quay lại.
Đội của Kerrey trở lại lần nữa vào ngày 25/2 khi nguồn tin tình báo nói bí thư thôn sẽ tổ chức cuộc họp.
Theo New York Times, Kerrey vẫn biện hộ rằng việc thảm sát chủ yếu là vì lý do tự vệ nhưng các đồng đội của Kerrey thì lại kể khác.
Kerrey kể lại đó là một đêm không trăng và đội đặc nhiệm của ông nhanh chóng chiếm các vị trí ở bờ biển ngay gần làng Thạnh Phong sau khi được canoe thả xuống. Dừng một chút để làm quen với bóng tối và nghe ngóng, đội của Kerrey tiến về làng cùng với súng M-16, súng ngắn, lựu đạn sáng, súng máy,…
Khi tiến gần tới làng Thạnh Phong, họ bất ngờ gặp một cụm nhà mà thông tin tình báo trước đó không báo. Cuộc chém giết diễn ngay sau đó. Kerrey sau này nói rằng chịu trách nhiệm cho vụ việc nhưng cho rằng mình không ra lệnh.
Kerrey sau này vẫn nói không nhìn rõ ai ở trong cụm nhà này và thường chối là có tham gia cuộc chém giết. Nhưng điều chắc chắn là họ không tìm thấy được bất cứ vũ khí nào trong khu nhà.
Sau cuộc thảm sát ở cụm nhà đầu tiên, trung đội đi dọc theo con đê để tới làng Thạnh Phong. Họ bò khoảng 15 phút thì đến một cụm 4-5 nhà nữa.
Báo cáo khi đó nói rằng có vài phát súng bắn ra. Tuy nhiên, tới năm 2001, Kerrey nói rằng ông không chắc chắn chuyện đội của ông khi đó có bị bắn hay không.
Điều chắc chắn sau đó là Knepper, một thành viên trong đội, ngay lập tức đã nã lại bằng rocket chống tăng LAW. Ngay sau đó, Kerrey ra lệnh cho toàn đội nã đạn vào cụm nhà này. Khi đội SEALs tiến tới dãy nhà lá, họ đã bắn tổng cộng 1.200 viên đạn.
“Điều mà tôi sẽ nhớ đến tận khi chết là khi bước vào và thấy khoảng 14 xác là phụ nữ và trẻ em, tôi không nhớ chính xác con số nữa”, Kerrey nói trong một phỏng vấn năm 1998. “Tôi hy vọng thấy lính Việt Cộng với súng ống nhưng thay vào đó chỉ thấy phụ nữ và trẻ em.”
Báo cáo giả
Ngay sau cuộc càn quét này, thông báo từ Kerrey tới chỉ huy không hề nói gì về chuyện giết dân thường mà chỉ nói là giết 21 lính Việt Cộng.
Nhưng chỉ một ngày sau, thông tin về việc dân thường bị sát hại dã man ở Thạnh Phong bắt đầu xuất hiện khiến quân đội Mỹ bắt đầu điều tra lại vụ việc.
Báo cáo của quân đội Mỹ sau này cho hay: “24 người chết trong đó 13 phụ nữ và trẻ em cùng một cụ già. 11 người không xác minh được danh tính và được cho là lính Việt Cộng.”
Trong bài phỏng vấn với chương trình “60 Minutes II” của CBS, Kerrey nhận trách nhiệm về toàn bộ vụ việc dù nói rằng không trực tiếp giết người nào.
“Trong thời gian dài, tôi thấy tội lỗi. Tội lỗi đối với tôi là cảm giác đầy huỷ diệt… Hãy cứ để người khác đánh giá những gì tôi làm là có được phép trong quân đội, được phép về mặt đạo đức hay không. Nhưng cuối cùng đó vẫn là người phụ nữ đã chết, vẫn là đứa trẻ đã chết… đó vẫn là cái chết,” ông nói.
Đã có rất nhiều cựu binh và các nhóm chống chiến tranh chỉ trích hành động của Kerrey là “tội ác chiến tranh.”
Việc lựa chọn một người từng tham gia những tội ác nghiệm trọng như vậy trong cuộc chiến để lãnh đạo một dự án đại học quan trọng được xem như một trong những biểu tượng của sự phát triển trong quan hệ Việt – Mỹ khiến nhiều người đặt dấu hỏi liệu đó có phải là quyết định phù hợp. Đặc biệt khi ông Kerrey không phải thật sự thành công với dự án Đại học New School mà ông từng làm hiệu trưởng từ 2001-2010 ở New York.
Thanh Tuấn
Theo Zing
