Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ tuyên bố cách chức thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed), khiến đồng USD lao dốc và thị trường tài chính rung lắc dữ dội.
Căng thẳng leo thang
Trong suốt sự nghiệp chính trị cho tới nay, Tổng thống Mỹ Donald Trump luôn đối đầu với Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và Chủ tịch Jay Powell, sử dụng những tuyên bố công khai và lời đe dọa nhằm gây áp lực về chính sách lãi suất. Nhưng vào đêm 25/8, căng thẳng này đã leo thang lên một mức độ mới khi ông tuyên bố sẽ cách chức Thống đốc Lisa Cook.
“Theo thẩm quyền được quy định tại Điều II Hiến pháp Mỹ và Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913 đã được sửa đổi, tôi bãi nhiệm bà khỏi chức vụ tại Hội đồng Thống đốc Cục dự trữ Liên bang (Fed), hiệu lực ngay lập tức”, Tổng thống Trump cho biết trong thông báo gửi Thống đốc Fed Lisa Cook, được ông đăng lên Truth Social ngày 25/8.
Ông Trump nhắc lại nội dung kiến nghị khởi tố mà giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang Mỹ Bill Pulte đã gửi Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi ngày 15/8. Ông Pulte cáo buộc bà Cook đã khai nơi thường trú là một căn chung cư ở Atlanta, dù trước đó đã vay tiền mua nhà ở Michigan dưới dạng thế chấp và xác nhận đó là nơi ở chính. Ông Pulte tiết lộ thêm rằng FHFA có các tài liệu về hành vi “gian lận thế chấp” của bà Cook.
Theo ông Trump, Fed có vai trò quan trọng trong thiết lập lãi suất, quản lý dự trữ và các ngân hàng thành viên. Người dân Mỹ cần phải đảm bảo họ có thể tin tưởng các thành viên Fed giữ nhiệm vụ thiết lập chính sách.
Động thái bất ngờ này được xem là một trong những thách thức nghiêm trọng nhất đối với Fed kể từ khi cơ quan này giành được quyền độc lập cách đây 74 năm, đồng thời đánh dấu bước leo thang kịch tính trong nỗ lực của Tổng thống Trump nhằm kiểm soát trụ cột kinh tế hàng đầu của Mỹ.
Bà Lisa Cook, người phụ nữ da màu đầu tiên gia nhập Hội đồng Thống đốc Fed , ngay lập tức phản ứng, tuyên bố sẽ tiếp tục tại vị và khẳng định tổng thống “không có thẩm quyền” để sa thải bà.
Tuy vậy, động thái của ông Trump đã thể hiện quyết tâm kiểm soát quyền ra quyết định tại ngân hàng trung ương, bất chấp cái giá phải trả là sự độc lập vốn đã duy trì niềm tin vào chính sách kinh tế Mỹ và vị thế của USD với tư cách đồng tiền dự trữ toàn cầu.
“Đây là điều chưa từng có tiền lệ, Nếu việc bãi nhiệm này được duy trì… điều đó gần như đồng nghĩa với việc chấm dứt độc lập của ngân hàng trung ương Mỹ”, ông Lev Menand, giáo sư Trường Luật Columbia, nhận định.
Ông David Wessel, Giám đốc Trung tâm Hutchins về Chính sách Tài khóa và Tiền tệ thuộc Viện Brookings, cảnh báo gay gắt hơn: “Ông Trump dường như quyết tâm kiểm soát Fed và sẽ tận dụng mọi công cụ trong tay để giành đa số tại Hội đồng Thống đốc”.
Phản ứng của thị trường
Những động thái gần đây của Tỏng thống Trump đã khiến giới đầu tư lo ngại. Trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn dài bị bán tháo ngay sau tuyên bố của ông Trump, đẩy lợi suất 30 năm tăng 0,05 điểm phần trăm lên 4,94%. USD cũng suy yếu so với các đồng tiền chủ chốt khác, dù mức biến động không quá dữ dội như các đợt trước.
Ông Eric Winograd, chuyên gia kinh tế cấp cao tại AllianceBernstein, bình luận: “Chừng nào thị trường trái phiếu chưa phản ứng mạnh mẽ hơn trước những đòn tấn công vào tính độc lập của Fed, thì không có lý do gì để chính quyền thay đổi quan điểm: họ đang dần kiểm soát được tổ chức này và dường như không gì có thể cản trở”.
Ảnh hưởng của Tổng thống Trump tại Fed vốn đã hiện diện. Trong nhiệm kỳ đầu, ông bổ nhiệm 2 trong số 7 thành viên hội đồng thống đốc là ông Christopher Waller và bà Michelle Bowman.
Mới đây, bà Adriana Kugler – người được cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden đề cử – thông báo từ chức sớm, tạo điều kiện để ông Trump chỉ định ông Stephen Miran, một trong những cố vấn kinh tế thân cận nhất, thay thế. Nếu thành công phế truất bà Cook, người có nhiệm kỳ kéo dài đến năm 2038, ông Trump sẽ gần như nắm quyền kiểm soát Hội đồng Thống đốc.
Ngoài ra, đến tháng 2/2026, nhiệm kỳ của 12 chủ tịch Fed khu vực sẽ kết thúc. Quyết định tái bổ nhiệm họ phụ thuộc vào Hội đồng Thống đốc, nơi ông Trump có thể củng cố quyền lực nếu các đề cử của ông được chấp thuận.
Ông Michael Feroli, kinh tế trưởng Mỹ tại JPMorgan, nhận xét: “Nếu tổng thống thành công trong việc loại bỏ bà Cook, tác động sẽ vô cùng to lớn.”
Trận chiến pháp lý căng thẳng
Trong lá thư gửi bà Cook, Tổng thống Trump viện dẫn cáo buộc gian lận thế chấp từ Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang Bill Pulte để biện minh cho quyết định sa thải. Tuần trước, Bộ Tư pháp cũng kêu gọi Chủ tịch Powell loại bỏ bà, dù bà Cook chưa hề bị truy tố.
Luật sư Abbe David Lowell, đại diện cho bà Cook, khẳng định: “Chúng tôi sẽ thực hiện mọi hành động cần thiết”.
Dự kiến bước đi đầu tiên là nộp đơn xin lệnh cấm tạm thời lên tòa án liên bang – con đường từng được những quan chức khác như bà Gwynne Wilcox (Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia) hay bà Cathy Harris (Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ Hệ thống Công chức) lựa chọn, trước khi họ cũng bị ông Trump sa thải đầu năm nay.
Nếu lệnh cấm được ban hành, gần như chắc chắn chính quyền Tổng thống Trump sẽ kháng cáo và vụ việc có thể kéo dài đến Tòa án Tối cao.
Điều đáng chú ý là nỗ lực phế truất bà Cook diễn ra ngay khi Fed đang đi theo hướng chính sách mà ông Trump mong muốn: cắt giảm lãi suất ngay trong tháng 9. Tuy nhiên, thay vì củng cố niềm tin thị trường, hành động này lại làm gia tăng lo ngại về sự bất ổn.
Ông Jack McIntyre, Giám đốc danh mục đầu tư tại Brandywine Global, nhận xét: “Từ góc độ nhà đầu tư trái phiếu, điều này chỉ làm tăng thêm bất ổn, khiến Fed bị đặt dưới ánh đèn chính trị thay vì tập trung vào dữ liệu kinh tế”.
Ông Steven Englander, chiến lược gia trưởng khu vực Bắc Mỹ tại Standard Chartered, cho rằng động thái này có thể là “lời cảnh báo” gửi tới các quan chức Fed rằng họ sẽ phải đối mặt với áp lực pháp lý, tài chính và chính trị nếu đi lệch khỏi đường lối của Nhà Trắng. Theo ông, điều này có thể dẫn đến lãi suất thấp hơn và đồng USD suy yếu.
