Diễn đàn đổi mới sáng tạo năng lượng năm 2025: Tăng tự chủ chiến lược

Nhằm thúc đẩy các hoạt động phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng, Cục Đổi mới sáng tạo phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức “Diễn đàn Đổi mới sáng tạo năng lượng năm 2025” ngày 18/9 tại TP.HCM.

Diễn đàn được tổ chức trong bối cảnh Quốc hội vừa thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, cùng với việc triển khai Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Tại diễn đàn, các diễn giả đưa ra các tham luận xoay quanh các giải pháp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030 tầm nhìn năm 2045; Làm chủ công nghệ chế tạo thiết bị biến đổi năng lượng: Nhu cầu, định hướng và giải pháp cho Việt Nam; Chuyển đổi số năng lượng: Mô hình, dữ liệu và đổi mới bền vững; Chuyển đổi xanh và công cụ phân tích dữ liệu phát thải; cơ chế tài chính cho đổi mới sáng tạo năng lượng tại Việt Nam.

Ông Đặng Hải Dũng, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công nhấn mạnh, dân số Việt Nam năm 2025 ước tính đạt 102 triệu người. Nhu cầu năng lượng tăng khoảng 10% trong giai đoạn 2001-2010, nhu cầu điện tăng 13% mỗi năm trong giai đoạn 2001-2010 và khoảng 11% trong giai đoạn 2011-2015.

Các nguồn năng lượng sơ cấp sẽ không đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ năng lượng của nền kinh tế. Việt Nam đã bắt đầu nhập khẩu than cho phát điện và nhập khẩu khí hoá lỏng (LPG) từ năm 2023.

Theo ông Dũng, kế hoạch hành động thực hiện NQ 70-NQ/TW dựa trên 4 trụ cột chính: Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (SDNL TK&HQ); nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu; triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn.

Theo GS.TS Lê Minh Phương, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Bách khoa, Trưởng nhóm Nghiên cứu về Điện tử Công suất, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ, với tốc độ phát triển điện mặt trời, điện gió thuộc nhóm cao nhất khu vực. Bùng nổ nhu cầu về thiết bị biến đổi năng lượng như inverter, bộ sạc xe điện (EV charger), hệ thống lưu trữ (BESS) và thiết bị quản lý lưới điện thông minh.

Tuy nhiên, hiện nay hơn 90% thiết bị vẫn phải nhập khẩu, khiến Việt Nam đối mặt với nhiều rủi ro và bỏ lỡ cơ hội phát triển công nghiệp trong nước.

Do đó, ông nhấn mạnh làm chủ công nghệ chế tạo thiết bị biến đổi năng lượng không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn mang tính chiến lược quốc gia. Phần lớn inverter, bộ sạc và hệ thống lưu trữ đang phụ thuộc vào châu Âu, Trung Quốc, Hàn Quốc. Làm chủ công nghệ giúp tăng tự chủ chiến lược, giảm chi phí và đảm bảo an ninh năng lượng dài hạn, thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ và thay thế hàng nhập khẩu, sản xuất thiết bị biến đổi năng lượng kéo theo nhu cầu về vi mạch, PCB, bán dẫn công suất, thuật toán điều khiển số. Đây là lĩnh vực liên quan chặt chẽ tới vật liệu bán dẫn tiên tiến (SiC, GaN), IoT, AI, công nghệ pin. Từng bước làm chủ công nghệ sẽ giúp Việt Nam giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu.

GS.TS Phương khẳng định: “Nền tảng cho đổi mới sáng tạo và hệ sinh thái khởi nghiệp chính là mở ra không gian cho nhiều ứng dụng mới như microgrid, smart city, quản lý năng lượng dân dụng, giao thông điện hóa. Tạo vùng đất mới cho các startup công nghệ cao, gắn kết viện – trường – doanh nghiệp để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong năng lượng”.

Còn theo ThS. Nguyễn Thị Minh Huệ, Giám đốc Dự án Công ty Tư vấn Dịch vụ và Đổi mới Khí hậu Klinova, nhà nước cần hỗ trợ các doanh nghiệp triển khai dự án năng lượng xanh tăng khả năng tiếp cận vốn. Cụ thể, tích hợp các tiêu chí ESG vào trong các tiêu chí xét duyệt dự án xanh của ngân hàng để tăng khả năng tiếp cận vốn vay trong nước và quốc tế của doanh nghiệp. Hợp pháp hoá tín chỉ Carbon là công cụ tài chính xanh, từ đó cho phép các doanh nghiệp giảm chi phí và huy động vốn xanh từ các tổ chức trong nước và quốc tế thông qua các cơ chế thị trường Carbon.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh sự phát triển của các Quỹ đầu tư Xanh, Quỹ bảo lãnh tín dụng Xanh cho lĩnh vực năng lượng để thúc đẩy tài chính, giảm thiểu rủi ro cho cả doanh nghiệp và ngân hàng. Đưa ra các chính sách ưu đãi hấp dẫn về thuế, phí, vốn vay để thu hút các doanh nghiệp tham gia dự án năng lượng xanh, xây dựng thị trường nội địa cho phép mua bán điện trực tiếp không thông qua EVN, điều chỉnh giá mua bán điện để đảm bảo doanh thu cho doanh nghiệp.

Phát triển nguồn cung và hạ tầng năng lượng, bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng, đáp ứng yêu cầu tăng trưởngXây dựng kịch bản, lộ trình thực hiện cụ thể bảo đảm năng lượng đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Đa dạng hóa nguồn cung năng lượng, bao gồm cả nguồn trong nước và nhập khẩu. Có cơ chế ưu tiên cho việc chủ động phát triển năng lượng trong nước, giảm phụ thuộc nhập khẩu, ưu tiên tăng cường khai thác, sử dụng hiệu quả các nguồn năng lượng trong nước.

Khẩn trương tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án năng lượng trọng điểm, đặc biệt là các dự án nguồn điện và lưới điện truyền tải; có chế tài nghiêm khắc đối với các nhà đầu tư đăng ký phát triển các dự án năng lượng nhưng chậm hoặc không triển khai làm ảnh hưởng đến an ninh năng lượng quốc gia. Tăng cường công tác chỉ đạo, đôn đốc, thanh tra, kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện các dự án đầu tư trong lĩnh vực năng lượng.

Về dầu khí: Đẩy mạnh tìm kiếm, thăm dò nhằm gia tăng trữ lượng và sản lượng khai thác dầu khí tại các khu vực tiềm năng, nước sâu, xa bờ gắn với bảo vệ chủ quyền quốc gia; nâng cao hệ số thu hồi, tận thu các mỏ nhỏ, khối sót cận biên.

Toàn cảnh hội trường

Phát triển công nghiệp khí; ưu tiên đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ nhập khẩu, dự trữ và tiêu thụ LNG. Xây dựng chính sách giá khí hợp lý bảo đảm hài hòa lợi ích của các bên liên quan; phát triển thị trường khí đạt khoảng 30 – 35 tỉ m³ /năm.

Tiếp tục thu hút đầu tư trong lĩnh vực lọc hóa dầu theo hướng chế biến sâu, nâng cao chất lượng sản phẩm xăng dầu, đáp ứng nhu cầu trong nước và hướng đến xuất khẩu phù hợp nhu cầu thị trường và phù hợp lộ trình dịch chuyển năng lượng. Nghiên cứu, đánh giá tiềm năng dầu khí đá phiến, khí hydrate; sớm triển khai đánh giá tổng thể, đẩy nhanh khai thác thử nghiệm.

Về than: Triển khai thực hiện hiệu quả Chiến lược phát triển ngành than trong bối cảnh mới. Đẩy mạnh khai thác than trong nước bảo đảm an toàn, hiệu quả và tiết kiệm tài nguyên; có cơ chế hợp lý và linh hoạt trong việc khai thác và nhập khẩu than để phục vụ nhu cầu trong nước.

Mở rộng tìm kiếm, thăm dò, nâng cao chất lượng công tác đánh giá trữ lượng và tài nguyên; khẩn trương nghiên cứu công nghệ, phương pháp thích hợp để thăm dò bể than Sông Hồng. Tăng cường cơ giới hóa, hiện đại hóa thiết bị sàng, tuyển và khai thác than. Rà soát, đánh giá nhu cầu, xây dựng kế hoạch và tối ưu hóa các giải pháp cung cấp than ổn định cho sản xuất điện phù hợp với cơ chế thị trường. Dự trữ than đáp ứng yêu cầu sản xuất, nhất là sản xuất điện.

Về năng lượng tái tạo, năng lượng mới: Ban hành, thực hiện hiệu quả các cơ chế, chính sách về tiêu chuẩn, tỉ lệ năng lượng tái tạo trong cơ cấu đầu tư và cung cấp năng lượng; triển khai thị trường Chứng chỉ năng lượng tái tạo (REC). Thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm thay thế tối đa năng lượng hóa thạch. Ưu tiên sử dụng năng lượng gió và mặt trời; khuyến khích phát triển tại các vùng, địa phương có lợi thế.

Nghiên cứu, đánh giá tổng thể về tiềm năng và xây dựng định hướng phát triển năng lượng địa nhiệt, sóng biển, thủy triều, hải lưu…; triển khai một số mô hình ứng dụng, tiến hành khai thác thử nghiệm để đánh giá hiệu quả. Thử nghiệm mô hình sản xuất, sử dụng năng lượng hydrogen, các dẫn xuất hydrogen, amoniac; khai thác điện gió ngoài khơi, điện mặt trời gắn với sản xuất hydrogen, amoniac.

Về điện: Đẩy mạnh cơ cấu lại ngành điện, tăng cường tính cạnh tranh, minh bạch và bền vững. Phát triển cân đối, hợp lý giữa các nguồn điện, bảo đảm yêu cầu cao nhất là đủ điện cho phát triển kinh tế – xã hội, từng bước thực hiện cam kết quốc tế về giảm phát thải.

Phát triển nguồn điện cân đối hợp lý theo lợi thế vùng, miền, địa phương hướng tới cân bằng cung – cầu nội vùng, giảm tối đa tổn thất truyền tải. Ưu tiên phát triển các dự án nguồn điện có công suất lớn, hiệu quả cao, thân thiện môi trường.

Hiện đại hóa hệ thống điều độ điện, áp dụng công nghệ giám sát, điều khiển kỹ thuật tự động, thông minh; bên cạnh truyền tải điện xoay chiều, nghiên cứu ứng dụng truyền tải siêu cao áp, một chiều, truyền tải ngầm dưới biển.

Đối với thủy điện: Phát huy, mở rộng tối đa công suất của các nhà máy hiện có. Tiếp tục phát triển có chọn lọc một số thủy điện nhỏ và vừa, đẩy nhanh tiến độ các dự án thủy điện tích năng. Tăng cường hợp tác phát triển thủy điện với các nước gắn với nhập khẩu điện dài hạn từ nước ngoài.

Đối với điện gió và điện mặt trời: Ưu tiên phát triển phù hợp với khả năng bảo đảm an toàn hệ thống với giá thành điện hợp lý, đặc biệt là các nguồn điện tự sản xuất, tự tiêu thụ, điện mặt trời mái nhà. Khẩn trương xây dựng chính sách tháo gỡ khó khăn, chính sách pháp lý hỗ trợ và cơ chế đột phá cho phát triển điện gió ngoài khơi; nghiên cứu, giao nhiệm vụ cho một số doanh nghiệp lớn nhà nước, tư nhân có uy tín, thương hiệu, có thực lực để thực hiện nhiệm vụ phát triển các dự án điện gió ngoài khơi quy mô lớn gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ chủ quyền biển, đảo.

Đối với nhiệt điện: Phát triển nhiệt điện khí, ưu tiên sử dụng nguồn khí trong nước. Rà soát, lập kế hoạch triển khai nâng cấp công nghệ, nâng cao hiệu suất để đáp ứng quy chuẩn, tiêu chuẩn môi trường của các nhà máy điện than hiện có. Có cơ chế khuyến khích chuyển đổi nhiên liệu đối với các nhà máy nhiệt điện than.

Đối với điện đồng phát, điện tận dụng nhiệt dư, khí dư, sinh khối, rác thải và chất thải rắn: đẩy mạnh phát triển các nguồn điện từ xử lý rác thải đô thị, chất thải rắn và sinh khối; khuyến khích phát điện từ thu hồi khí dư, nhiệt dư, nước dư của các nhà máy; các loại hình nguồn điện này được phát triển không bị giới hạn bởi quy mô quy hoạch.

Đối với điện hạt nhân: Xây dựng Chương trình phát triển điện hạt nhân theo các quy mô linh hoạt và các nhà máy điện hạt nhân lắp ráp module nhỏ; đẩy mạnh đầu tư cho nghiên cứu, phát triển công nghệ năng lượng nguyên tử, từng bước làm chủ công nghệ điện hạt nhân, bao gồm công nghệ lò phản ứng hạt nhân; lựa chọn công nghệ tiên tiến, phù hợp với điều kiện của Việt Nam, bảo đảm an ninh, an toàn tuyệt đối và tối ưu hóa hiệu quả tổng thể về kinh tế – xã hội; khuyến khích doanh nghiệp khu vực nhà nước và tư nhân tham gia phát triển điện hạt nhân module nhỏ.

Tăng cường dự trữ năng lượng chiến lược, lưu trữ năng lượng: Xây dựng và triển khai chiến lược dự trữ năng lượng quốc gia; chiến lược quản lý, sử dụng, dự trữ và bảo vệ khoáng sản chiến lược phục vụ phát triển năng lượng. Đầu tư xây dựng hệ thống kho dự trữ dầu thô, xăng dầu, khí đốt và than phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội và an ninh năng lượng quốc gia cả trên đất liền và trên biển. Đầu tư xây dựng các hệ thống pin lưu trữ quy mô lớn và các loại hình lưu trữ năng lượng tiên tiến khác.

Xây dựng ngành năng lượng và phát triển công nghiệp sản xuất thiết bị năng lượng: Xây dựng các tập đoàn công nghiệp năng lượng trong nước có đủ khả năng làm tổng thầu EPC các dự án có quy mô lớn hiện đại và triển khai chiến lược phát triển công nghiệp sản xuất thiết bị năng lượng trong nước. Ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp có lợi thế cạnh tranh và có thị trường tiêu thụ lớn như sản xuất thiết bị điện, thiết bị năng lượng tái tạo. Có cơ chế, chính sách đột phá thúc đẩy nghiên cứu và phát triển công nghiệp năng lượng, tăng nhanh tỉ lệ nội địa hóa và năng lực tự chủ trong toàn ngành năng lượng.

Phát triển hạ tầng năng lượng hiện đại, thông minh, bền vững, kết nối khu vực và quốc tế hiệu quả: Xây dựng và phát triển hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu năng lượng quốc gia đáp ứng yêu cầu phát triển năng lượng bền vững, hiệu quả và an toàn. Thúc đẩy xã hội hóa cơ sở hạ tầng và dịch vụ năng lượng.

Đầu tư hiện đại hóa ngành điện từ khâu sản xuất, truyền tải đến phân phối, sử dụng có hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển của thị trường điện; nâng cao khả năng bảo đảm an ninh mạng lưới điện và chất lượng dịch vụ điện. Phát triển hệ thống lưới điện truyền tải đồng bộ với phát triển nguồn điện, có khả năng tích hợp quy mô lớn nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới…

 Đẩy mạnh tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, thực hiện linh hoạt cam kết quốc tế về giảm phát thải; thiết lập các biện pháp quản trị và ứng phó với rủi ro

Đẩy mạnh thực hiện Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn đến năm 2030 và Chương trình quản lý nhu cầu điện quốc gia. Cơ cấu lại, khuyến khích phát triển các ngành sử dụng hiệu quả năng lượng, đem lại lợi ích cao nhất về kinh tế – xã hội. Quy định cụ thể các chỉ tiêu bắt buộc về tiết kiệm năng lượng cho từng ngành, lĩnh vực và địa phương.

Đẩy mạnh cải tiến công nghệ, áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về hiệu suất năng lượng đối với thiết bị, máy móc, phương tiện giao thông và công trình xây dựng; từng bước loại bỏ thiết bị, máy móc, phương tiện hiệu suất sử dụng năng lượng thấp, phát thải môi trường cao; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ mới, hiệu suất cao.

Nghiên cứu, hình thành quỹ về phát triển năng lượng bền vững để thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả và bảo vệ môi trường; đẩy mạnh xã hội hóa. Có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp tự sản xuất và sử dụng năng lượng sạch.

P.V / Thị trường giao dịch